Στο Διεθνές Συνέδριο Ασφάλειας και Χειρισμού Κρίσεων «ΑΘΗΝΑ 2014» που διοργανώθηκε από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, με τη συμμετοχή ακαδημαϊκού, πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού από περισσότερα από 40 κράτη και διεθνείς οργανισμούς, σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας την Τρίτη 17 Ιουνίου 2014, συμμετείχε η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Εκπροσωπώντας τον Γενικό Γραμματέα κ. Πάτροκλο Γεωργιάδη, η διεθύντρια Διοικητικού Οικονομικού της ΓΓΠΠ Δρ. Μαρία Βαρίνου τοποθετήθηκε στο συνέδριο και ειδικότερα στη θεματική ενότητα για τη Διαχείριση Κρίσεων και τον Σχεδιασμό Εκτάκτου Ανάγκης  (Crisis Management and Emergency Planning) με θέμα "Απόκριση σε Καταστροφές ή Μεγάλα Ατυχήματα και ο ρόλος του Κράτους". Ακολουθεί το κείμενο της εισήγησης:

"Η πολιτική προστασία της χώρας αποβλέπει στην προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών από φυσικές, τεχνολογικές και λοιπές καταστροφές που προκαλούν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια ειρηνικής περιόδου.

Στο πλαίσιο του σκοπού αυτού η πολιτική προστασία μεριμνά για τα υλικά και πολιτιστικά αγαθά, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις υποδομές της χώρας, με στόχο την ελαχιστοποίηση των συνεπειών των καταστροφών.

Ο σχεδιασμός και οι δράσεις πολιτικής προστασίας αφορούν όλες τις φάσεις διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών και ειδικότερα, την εκτίμηση του κινδύνου, την πρόληψη, την ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση καταστροφών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Στο πλαίσιο αυτό, ειδικότερα οι δράσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών εστιάζονται στη διαχείριση του εναπομένοντος κινδύνου μετά την εφαρμογή δράσεων πρόληψης και σχεδιάζονται έτσι ώστε να εμπεριέχουν διαδικασίες μείωσης του κινδύνου και ελαχιστοποίησης των συνεπειών από την εμφάνιση καταστροφικών φαινομένων ή συμβάντων.

Επιπρόσθετα, οι δράσεις πολιτικής προστασίας για την αποκατάσταση καταστροφών σχεδιάζονται και εφαρμόζονται με τρόπο ώστε να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου και επιδρούν έτσι στη διαμόρφωση του σχεδιασμού ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο ενδεδειγμένος σχεδιασμός πολιτικής προστασίας στον τομέα της απόκρισης σε καταστροφές, προσδιορίζεται κάθε φορά σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα των δράσεων διαχείρισης του κινδύνου στους τομείς της πρόληψης, της μείωσης του κινδύνου εν γένει και της αποκατάστασης των καταστροφών.

Στο επιτελικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι απαιτείται ένα πλαίσιο στρατηγικού σχεδιασμού πολιτικής προστασίας για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών μέσα στο οποίο θα αναπτύσσεται ο επιμέρους σχεδιασμός ανά τομέα διαχείρισης του κινδύνου λαμβάνοντας υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων φάσεων διαχείρισης.

Έτσι η ικανότητα αποτελεσματικής αντίδρασης του μηχανισμού πολιτικής προστασίας στον κίνδυνο, στον ειδικότερο τομέα της αντιμετώπισης καταστροφών, αποτελεί προϊόν του στρατηγικού σχεδιασμού μείωσης του κινδύνου καταστροφών σε εθνικό επίπεδο.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός πολιτικής προστασίας απαιτεί πολιτική δέσμευση και βασίζεται στην ανάλυση και εκτίμηση του κινδύνου, λαμβάνει υπόψη τις υφιστάμενες εθνικές πολιτικές σε τομείς όπως, η ασφάλεια, η προστασία του περιβάλλοντος, η δημόσια υγεία, η εκπαίδευση, τους διαθέσιμους πόρους, το θεσμικό περιβάλλον καθώς και τις πολιτικές στον τομέα της πολιτικής προστασίας σε διεθνές επίπεδο.

Ο επιχειρησιακός σχεδιασμός πολιτικής προστασίας για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη οργάνωση του κράτους και τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.

Ο ρόλος των δημόσιων υπηρεσιών και φορέων συνίσταται στην επεξεργασία και τη διαμόρφωση του απαραίτητου θεσμικού πλαισίου σχεδιασμού και εφαρμογής των  δράσεων πολιτικής προστασίας, στο συντονισμό των διαδικασιών του σχεδιασμού, στη λήψη μέτρων και στην υλοποίηση δράσεων για την εφαρμογή του.

Στη χώρα μας η Πολιτική Προστασία λειτουργεί ως θεσμός από το 1995. (Ν.2344/1995 και Ν. 3013/2002 για την αναβάθμιση της πολιτικής προστασίας). Κεντρική επιτελική μονάδα πολιτικής προστασίας είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο λειτουργούν μονάδες πολιτικής προστασίας στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της Χώρας,  στις Περιφέρειες και στους Δήμους με αντίστοιχη χωρική αρμοδιότητα.

Με το νόμο 4249/2014 για την «αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού Σώματος και της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας αναβάθμιση Υπηρεσιών του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και ρύθμιση λοιπών θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και άλλες διατάξεις»,

ο οποίος δημοσιεύθηκε το Μάρτιο του 2014, ορίζεται το νέο πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της πολιτικής προστασίας της χώρας σε επιτελικό, επιχειρησιακό επίπεδο και τακτικό επίπεδο.

Με το νέο θεσμικό πλαίσιο δίδεται έμφαση σε δύο κατευθύνσεις και ειδικότερα:

1. Στη μείωση του κινδύνου καταστροφών, με τη εισαγωγή διαδικασιών στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού πολιτικής προστασίας
2. Στη διαχείριση των καταστροφών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης με τη διαμόρφωση ενός νέου οργανωτικού και λειτουργικού μοντέλου των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας σε κεντρικό και αποκεντρωμένο επίπεδο, με έμφαση στην ευελιξία και στο αποτέλεσμα.

Για την υποστήριξη των κατευθύνσεων αυτών, συνδέεται ρητά ο στρατηγικός και επιχειρησιακός σχεδιασμός πολιτικής προστασίας με τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας και τις διαδικασίες άντλησης πόρων μέσω αυτού, όπως για παράδειγμα από το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020.   

Επίσης δίδεται έμφαση στην αξιοποίηση της εφαρμοσμένης έρευνας, των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και της καινοτομίας στον τομέα των δράσεων πολιτικής προστασίας τόσο για την πρόληψη όσο και για την ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση καταστροφών.

Παράλληλα, στο πλαίσιο αυτό, διαμορφώνονται στρατηγικοί στόχοι πολιτικής προστασίας και αντίστοιχες προτεραιότητες οι οποίες συνδέονται με τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας και αφορούν:

α. τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας σε όλες τις φάσεις διαχείρισης του κινδύνου, με προτεραιότητες:

i. την υποστήριξη και τεκμηρίωση του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας και της λήψης αποφάσεων (monitoring, lessons learned, best practices, evaluation and assessment)

ii. τον εκσυγχρονισμό του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας με την ενσωμάτωση σε αυτόν προηγμένων επιστημονικών και τεχνολογικών μεθόδων και διαδικασιών (innovation, ICT)

iii. τον προσανατολισμό της επιστημονικής έρευνας στην παραγωγή προϊόντων σε εξειδικευμένους τομείς δράσεων πολιτικής προστασίας

β. την αύξηση του επιπέδου ασφάλειας των πολιτών, με προτεραιότητες:

i. τη βελτίωση των δράσεων προετοιμασίας και αντιμετώπισης καταστροφών

ii. την ανάπτυξη συστημάτων προειδοποίησης και έγκαιρης ειδοποίησης του πληθυσμού με παροχή σαφούς, κατανοητής και άμεσα αξιοποιήσιμης πληροφορίας από τους αποδέκτες

γ. την προώθηση της εκπαίδευσης των στελεχών πολιτικής προστασίας και των εθελοντών σε θέματα πολιτικής προστασίας, με προτεραιότητες:

i. την καθιέρωση διαδικασιών διαρκούς ενημέρωσης, επιμόρφωσης και εκπαίδευσης των στελεχών σε κάθε επίπεδο διοίκησης 

ii. τη διαρκή ενημέρωση, επιμόρφωση και εκπαίδευση σε θέματα πολιτικής προστασίας των συμμετεχόντων στα τοπικά κέντρα λήψης απόφασης σε επίπεδο Δήμου (αιρετοί, στελέχη πολιτικής προστασίας και λοιπών υπηρεσιών κλπ).

iii. το σχεδιασμό και τη διενέργεια ασκήσεων πολιτικής προστασίας.

δ. την προώθηση της ενημέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσμού για την ενίσχυση  της συνείδησης του κινδύνου καταστροφών και τη λειτουργία του πολίτη ως στοιχειώδους μονάδας πολιτικής προστασίας στο τοπικό και οικογενειακό περιβάλλον, με προτεραιότητες:

i. την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στα θέματα διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών με την καθιέρωση διαδικασιών διαρκούς ενημέρωσης.

ii. την εκπαίδευση του πληθυσμού στην εφαρμογή του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας κατά τις φάσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών με την καθιέρωση διαδικασιών δια βίου εκπαίδευσης.

Σε επίπεδο οργανωτικών και λειτουργικών μεταβολών οι οποίες υλοποιούνται στο πλαίσιο του νέου θεσμικού πλαισίου παραθέτουμε συνοπτικά τα παρακάτω:

Α. Σύσταση της Συντονιστικής Αρχής Πολιτικής Προστασίας στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας με αποστολή:

• το συντονισμό των δράσεων για την κατάρτιση και την εφαρμογή του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας σε εθνικό επίπεδο,
• την έρευνα, τη μελέτη και την τεκμηρίωση του σχεδιασμού, σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα,
• τη λήψη μέτρων εκτίμησης του κινδύνου, πρόληψης, ετοιμότητας, ενημέρωσης και αντιμετώπισης των φυσικών, τεχνολογικών και λοιπών καταστροφών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης,
• την ενημέρωση των πολιτών στα θέματα πολιτικής προστασίας,
• το συντονισμό των δράσεων αποκατάστασης καταστροφών,
• τον έλεγχο της εφαρμογής του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας.

Η λειτουργία της Συντονιστικής αρχής συνίσταται σε τρείς κύριους άξονες:

α. στην παραγωγή τεχνογνωσίας στα θέματα πολιτικής προστασίας

β. στην υποστήριξη του στρατηγικού σχεδιασμού για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών, την ενσωμάτωση του στον αναπτυξιακό προγραμματισμό και χρηματοδότηση του μέσω αυτού

γ. στην ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ της Κεντρικής υπηρεσίας και των αποκεντρωμένων, περιφερειακών και τοπικών μονάδων πολιτικής προστασίας με στόχο τη δημιουργία ενός συνεκτικού δικτύου πολιτικής προστασίας σε όλη τη χώρα.

Β. Καθιέρωση του Πυροσβεστικού Σώματος ως επιχειρησιακού βραχίονα πολιτικής προστασίας σε εθνικό επίπεδο.

Για το σκοπό αυτό συστάθηκε το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (Ε.Σ.Κ.Ε), με τη μορφή ειδικής Υπηρεσίας του Σώματος, στο οποίο εντάσσονται και αποτελούν επιμέρους Μονάδες του:

1.  το Συντονιστικό - Επιχειρησιακό Κέντρο Υπηρεσιών του Πυροσβεστικού Σώματος (Σ.Ε.Κ.Υ.Π.Σ.)
2. το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (Κ.Ε.Π.Π.) και
3. το Συντονιστικό Κέντρο Δασοπυρόσβεσης (Σ.Κ.Ε.Δ.)

Επίσης σε επίπεδο αποκεντρωμένων δομών διοίκησης του Πυροσβεστικού Σώματος:

•  ενισχύονται τα Περιφερειακά Κέντρα Επιχειρήσεων τα οποία υποστηρίζονται από τα Γραφεία Επιχειρήσεων και Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειακών Πυροσβεστικών Διοικήσεων του Σώματος καθώς και κατά περίπτωση, από στελέχη της Πολιτικής Προστασίας τα οποία προέρχονται από άλλες αποκεντρωμένες, περιφερειακές ή κεντρικές υπηρεσίες.
• ορίζεται ο ρόλος των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Κέντρων ως προληπτικός και κατασταλτικός με έμφαση στο συντονισμό όλων των συναρμόδιων Υπηρεσιών, στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδιασμού πολιτικής προστασίας.

Γ. Στο πλαίσιο της μέριμνας για την ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών ιδρύεται το Εθνικό Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης το οποίο συνιστούν διαδικασίες και υποδομές για την παραγωγή και την αξιολόγηση της πληροφορίας σχετικά με επερχόμενα καταστροφικά φαινόμενα ή συμβάντα, προκειμένου να υποστηρίζεται η λήψη αποφάσεων και η ενημέρωση των πολιτών.

Η λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης θα συμβάλει:

• στην αποτελεσματικότερη προετοιμασία του πληθυσμού και των δυνάμεων πολιτικής προστασίας στην αντιμετώπιση καταστροφικών συμβάντων,
• στη βελτίωση της δυνατότητας αντίδρασης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο
• στη μείωση των απωλειών.

Δ. Καθιερώνεται σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης των στελεχών πολιτικής προστασίας και των εθελοντών με την ίδρυση της Εθνικής Σχολής Πολιτικής Προστασίας στο πλαίσιο της Πυροσβεστικής Ακαδημίας.

Ε. Αναδιοργανώνεται το σύστημα εθελοντισμού πολιτικής προστασίας της χώρας και ρυθμίζονται θέματα που αφορούν στην ένταξη, εκπαίδευση, επιχειρησιακή εμπλοκή, αξιολόγηση, οικονομική ενίσχυση, ασφαλιστική κάλυψη και αστική ευθύνη των Εθελοντικών Οργανώσεων και των Ειδικευμένων Εθελοντών.

ΣΤ. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών καθώς και των προϊόντων εφαρμοσμένης έρευνας και καινοτομίας στο σχεδιασμό και την εφαρμογή δράσεων πολιτικής προστασίας με στόχους:

• τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες και
• την αναβάθμιση της λειτουργίας και συνεργασίας των δημόσιων υπηρεσιών στον τομέα της πολιτικής προστασίας.

Στο τομέα αυτό η Γενική Γραμματεία υλοποίησε και θέτει σε εφαρμογή σύγχρονα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης των πολιτών όπως διαδικτυακή πύλη και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, (facebook, twitter, youtube).

Παράλληλα είναι σε εξέλιξη η διαδικασία για την υλοποίηση εθνικού συστήματος μαζικής ειδοποίησης του πληθυσμού το οποίο θα λειτουργεί στα πλαίσια του νέου κέντρου διαχείρισης του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Αριθμού Κλήσεων Έκτακτης Ανάγκης 112.

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι η Υπηρεσία κλήσεων του αριθμού 112 η οποία λειτουργεί στη χώρα μας από το 1999 με φορέα λειτουργίας τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας παρέχει άμεση πρόσβαση του πολίτη στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, με εντοπισμό της θέσης του καλούντος και κλήση από κινητό τηλέφωνο χωρίς κάρτα sim ή σταθερό τηλέφωνο χωρίς κάρτα.

Στον τομέα του σχεδιασμού αντιμετώπισης καταστροφών και διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης η γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας παρακολουθεί και συντονίζει τον εν λόγω σχεδιασμό στο πλαίσιο του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης» όπως έχει επεκταθεί με το σχέδιο «Διαχείρισης Ανθρώπινων Απωλειών» το οποίο μάλιστα εφαρμόστηκε πρόσφατα στο συμβάν του ναυαγίου στη Σάμο.

Η εφαρμογή των θεσμικών ρυθμίσεων που εισάγει ο Νόμος 4229/2014 και η υλοποίηση των στρατηγικών στόχων που προαναφέρθηκαν αναμένεται να διαμορφώσουν ένα συνεκτικό και ευέλικτο σύστημα πολιτικής προστασίας το οποίο θα έχει τη δυνατότητα άμεσης αντίδρασης σε κάθε συμβάν προερχόμενο από φυσικά ή τεχνολογικά αίτια, θα αξιοποιεί τις εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας, για την περαιτέρω βελτίωση των διαδικασιών διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών και θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ασφάλειας και προστασίας των πολιτών συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας".