Διεθνείς Οργανισμοί

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ (INTERNATIONAL STRATEGY FOR DISASTER REDUCTION)

Η Διεθνής Στρατηγική του ΟΗΕ για τη Μείωση των Καταστροφών (United Nations International Strategy for Disaster Reduction - UNISDR) στοχεύει στην δημιουργία Κοινοτήτων ικανών να αντιμετωπίζουν τις καταστροφές προωθώντας τη σημασία της μείωσης των καταστροφών ως συστατικό στοιχείο της αειφόρου ανάπτυξης. Μέσα από δράσεις και προγράμματα επιδιώκεται να δημιουργηθεί μια «Κουλτούρα Πρόληψης».

Η Διεθνής Στρατηγική βασίζεται στη συνεργασία ενός ευρέως φάσματος δρώντων που όλοι έχουν ένα σημαντικό ρόλο να παίξουν στην προσπάθεια των Κοινοτήτων και των Κρατών να μειώσουν τον κίνδυνο των καταστροφών. Στους δρώντες που συμμετέχουν περιλαμβάνονται Κυβερνήσεις, υπέρ-Εθνικοί και Μη-Κυβερνητικοί Οργανισμοί, Επιστημονικοί και Ακαδημαϊκοί Οργανισμοί καθώς και ο Ιδιωτικός Τομέας.

Ως μείωση του κινδύνου των καταστροφών (disaster risk reduction – DRR), σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό του UNISDR, νοείται «το εννοιολογικό πλαίσιο στοιχείων που εξετάζονται με σκοπό την ελαχιστοποίηση της τρωτότητας και των κινδύνων καταστροφών σε όλα τα τμήματα μίας κοινωνίας, έτσι ώστε να αποφευχθούν (πρόληψη) ή να περιορισθούν (μετριασμός επιπτώσεων και ετοιμότητα) οι επιπτώσεις των καταστροφών και να διευκολυνθεί η βιώσιμη ανάπτυξη».

Το ISDR στηρίζει μέσω της Γραμματείας του τα Κράτη και τις Κοινότητες, για μια πιο συστηματική και συγκροτημένη διεθνή προσπάθεια μείωσης του κινδύνου των καταστροφών.

Διεθνής Στρατηγική για τη Μείωση των Καταστροφών (UNISDR): https://www.undrr.org/

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ SENDAI (SENDAI FRAMEWORK FOR ACTION)

Στα πλαίσια της Παγκόσμιας Διάσκεψης του ΟΗΕ για τη Μείωση των Καταστροφών στην πόλη Hyogo της Ιαπωνίας το 2005, διαμορφώθηκε και υιοθετήθηκε το Πλαίσιο Δράσης του Χυόγκο το οποίο υιοθετήθηκε από 168 Κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Το Σχέδιο Δράσης είχε δεκαετή ορίζοντα εφαρμογής (2005 – 2015). Σκοπός του ήταν η ουσιαστική μείωση των απωλειών από καταστροφές, τόσο σε ανθρώπινες ζωές, όσο και στο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κεφάλαιο των Κοινοτήτων και των Κρατών.

Το 2015 έλαβε χώρα στην πόλη Sendai της Ιαπωνίας η τρίτη Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών. Στη Διάσκεψη υιοθετήθηκε το νέο παγκόσμιο πλαίσιο για τη μείωση των καταστροφών, με την επίσημη ονομασία «Πλαίσιο Δράσης του Sendai για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών 2015 - 2030» (Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030), το οποίο αντικατέστησε το Πλαίσιο Δράσης του Hyogo.

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ως ορισμένο σημείο επαφής για την προώθηση του Πλαισίου Sendai, παρακολουθεί τη Διεθνή Στρατηγική για τη Μείωση του Κινδύνου των Καταστροφών στο πλαίσιο του Ο.Η.Ε., ιδίως όσον αφορά τις προσπάθειες στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο (περιφερειακό επίπεδο – regional level), το ζήτημα της συντονισμένης δράσης των Εθνικών Πλατφορμών και των Εθνικών Σημείων Επαφής έχει οδηγήσει στη δημιουργία του «Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τη Μείωση του Κινδύνου των Καταστροφών (EFDRR)». Το συγκεκριμένο σχήμα αποτελεί ένα ανοιχτό χώρο για την ανταλλαγή πληροφόρησης και τεχνογνωσίας και το συντονισμό των προσπαθειών με στόχο την αποτελεσματική δράση για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών και την εφαρμογή της Διεθνούς Στρατηγικής στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Το Πλαίσιο Δράσης του Sendai βασίζεται κατ'αρχάς στο προϋφιστάμενο Πλαίσιο του Χυόγκο και στην εμπειρία από την εφαρμογή του, πλην όμως καινοτομεί ή/και αναπτύσσει περαιτέρω συγκεκριμένους άξονες του σε αρκετά σημεία.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, επιδιώκεται η στρατηγική διασύνδεση των παγκόσμιων πολιτικών μείωσης του κινδύνου των καταστροφών με τις πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και τις πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης. Το νέο Πλαίσιο αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των πολιτικών αυτών και στη συμβολή κάθε μίας στην υλοποίηση των άλλων.

Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, όπως ορίζει η παράγραφος 16 του Πλαισίου, είναι : «Η ουσιαστική μείωση του κινδύνου καταστροφών και των απωλειών σε ζωές, σε μέσα διαβίωσης και στην υγεία και στον οικονομικό, φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό κεφάλαιο των ατόμων, των επιχειρήσεων, των κοινοτήτων και των κρατών».

Για την επίτευξη αυτού του αποτελέσματος τίθεται, στην παράγραφο 17, ο εξής σκοπός: «Η πρόληψη δημιουργίας νέων κινδύνων και η μείωση των υφισταμένων, μέσω της εφαρμογής συνεκτικών και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικών. δομικών, νομικών, κοινωνικών, υγειονομικών, πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, περιβαλλοντικών, τεχνολογικών, πολιτικών και θεσμικών μέτρων, τα οποία προλαμβάνουν και μειώνουν την έκθεση στον κίνδυνο, καθώς και την τρωτότητα έναντι των καταστροφών, αυξάνουν τα επίπεδα ετοιμότητας για αντιμετώπιση και αποκατάσταση και ως εκ τούτου, ενισχύουν την ανθεκτικότητα».

Οι άξονες προτεραιότητας του Πλαισίου Σεντάι είναι τέσσερις:

1. Κατανόηση του κινδύνου καταστροφών.

2. Ενίσχυση της διακυβέρνησης στον τομέα του κινδύνου καταστροφών, προκειμένου να επιτευχθεί διαχείριση του κινδύνου καταστροφών.

3. Πραγματοποίηση επενδύσεων στην μείωση του κινδύνου καταστροφών για την επίτευξη ανθεκτικότητας.

4. Ενίσχυση της ετοιμότητας έναντι των καταστροφών, προς τον σκοπό αποτελεσματικότερης αντιμετώπισής τους και εφαρμογής της αρχής «Build back better» κατά τις φάσεις αποκατάστασης και ανασυγκρότησης.

Για την εφαρμογή του Πλαισίου προβλέπεται σειρά ενεργειών και δράσεων σε επίπεδο ΟΗΕ και λοιπών διεθνών και περιφερειακών οργανισμών και κρατών. Οι ενέργειες σχετίζονται τόσο με τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο των άλλων διασυνδεδεμένων στρατηγικών, προκειμένου να ολοκληρωθεί ένα συνεκτικό διεθνές πλαίσιο ανάπτυξης, όσο και πιο συγκεκριμένα για την επιμέρους εφαρμογή συγκεκριμένων διατάξεων του Πλαισίου, εκ των οποίων μία από τις σημαντικότερες είναι η περαιτέρω επεξεργασία των στόχων και δεικτών και η δημιουργία του νέου συστήματος παρακολούθησης της προόδου στην επίτευξη του Πλαισίου.

Ιδίως τα Κράτη πρέπει να αναλάβουν δράσεις, όπως σχεδιασμό εθνικών συντονιστικών μηχανισμών για την εφαρμογή του Πλαισίου Δράσης, εκπόνηση βασικών εθνικών αξιολογήσεων κινδύνου καταστροφών, δημοσίευση και επικαιροποίηση περιλήψεων του εθνικού προγράμματος μείωσης του κινδύνου των καταστροφών, προώθηση στρατηγικών μείωσης του κινδύνου των καταστροφών και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και διασύνδεσή τους.

Ανάλογες δράσεις προβλέπονται και για περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς.

ΕΘΝΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ (NATIONAL PLATFORMS FOR DISASTER RISK REDUCTION)

Για την επίτευξη των σκοπών του UNISDR, ενθαρρύνεται η ενεργοποίηση ενός συστήματος δομών, με τη μορφή Επιτροπών ή Φόρουμ – χώρων δημόσιας διαβούλευσης («Πλατφόρμες», κατά την επίσημη ορολογία) που, σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, θα έχει την ευθύνη για την υποστήριξη, το συντονισμό, την ανάλυση και την γνωμοδότηση επί των δράσεων για τη μείωση του κινδύνου των καταστροφών. Στους παράγοντες που συμμετέχουν περιλαμβάνονται Κυβερνήσεις, υπέρ-εθνικοί και μη κυβερνητικοί οργανισμοί, επιστημονικές και τεχνικές ομάδες καθώς και ο ιδιωτικός τομέας.

Η χώρα μας κατόπιν εκτενών διαβουλεύσεων με Υπηρεσίες και φορείς υπέβαλε την 1η Ιουνίου 2012 στην Γραμματεία του UN/ISDR την Ελληνική Εθνική Πλατφόρμα Μείωσης του Κινδύνου των Καταστροφών. Η Εθνική Πλατφόρμα λειτουργεί ως ένα ανοιχτό δίκτυο Υπηρεσιών και λοιπών φορέων με σκοπό την μείωση του κινδύνου των φυσικών ή και τεχνολογικών καταστροφών που συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα και μπορούν να έχουν σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο στην χώρα, καθώς και την προώθηση των αρχών του Σχεδίου Δράσης του Sendai. Η Ελληνική Εθνική Πλατφόρμα έχει αναρτηθεί και στην επίσημη ιστοσελίδα του UNISDR, η οποία είναι αφιερωμένη στο Πλαίσιο Δράσης του Sendai και σε συναφή θέματα πρόληψης καταστροφών www.preventionweb.net ακολουθώντας την διαδρομή Home -> Sendai Framework -> National Platforms -> National Platform List -> Greece National Platform.

Συντονιστής και εθνικό σημείο επαφής της Εθνικής Πλατφόρμας είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ενώ συμμετέχουν με οργανικές μονάδες τους ή εποπτευόμενους φορείς το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, το Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το Υπουργείο Υγείας, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, το Πυροσβεστικό Σώμα, το Λιμενικό Σώμα, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, το Ινστιτού το Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ HYOGO ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ SENDAI

Οι Εθνικές Εκθέσεις Προόδου (National Progress Reports) είναι ένα από τα εργαλεία για την επίτευξη των σκοπών του ISDR. Στόχο έχουν να αποδώσουν την εικόνα μίας χώρας στην εφαρμογή των πέντε προτεραιοτήτων των Πλαισίων Δράσης, καθώς και να αποτυπώσουν την πρόοδό της σ’ αυτές. Συντάσσονται και υποβάλλονται από τα εθνικά σημεία επαφής ανά διετία στην Γραμματεία του UNISDR, κατόπιν διαβούλευσης και συμμετοχής ποικίλων εθνικών φορέων (κατά βάση των συμμετεχόντων στην Εθνική Πλατφόρμα ή υπό τον συντονισμό της).

Τονίζεται ότι οι Εκθέσεις Προόδου δεν αποτελούν δεσμευτικά κείμενα με νομική ισχύ, ούτε και αποβλέπουν στον έλεγχο μίας χώρας στην πρόοδο εφαρμογής του Πλαισίου Δράσης και στον εντοπισμό τυχόν αρνητικών αποτελεσμάτων. Αντίθετα δίνουν στις χώρες μία δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των συναρμόδιων φορέων στην μείωση των καταστροφών και φορέων της ευρύτερης κοινωνίας (ερευνητικά ινστιτούτα, ΜΚΟ κτλ).

Όλες οι Εκθέσεις αναρτώνται στην επίσημη ιστοσελίδα του UNISDR https://www.preventionweb.net/. Η χώρα μας το 2012 υπέβαλε για πρώτη φορά στη Γραμματεία του UNISDR την Εθνική Έκθεση Προόδου Εφαρμογής του Πλαισίου Δράσης του Hyogo για τις διετίες 2011- 2013 και 2013- 2015 (το 2005 είχε υποβάλει ενημερωτικού χαρακτήρα έκθεση για θέματα μείωσης του κινδύνου των καταστροφών ενόψει της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης του Hyogo). Οι Εκθέσεις μπορούν να βρεθούν αναρτημένες στην ανωτέρω ιστοσελίδα ακολουθώντας τη διαδρομή Home -> Sendai Framework -> HFA Progress Reports -> HFA National Progress Reports, με επιλογή της χώρας μας από το σχετικό μενού.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του Πλαισίου Δράσης του Sendai για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών 2015 -2030, είναι η θέσπιση μετρήσιμων στόχων για την επίτευξή του. Για το σκοπό αυτό, προωθείται σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο η τήρηση βάσεων δεδομένων απωλειών και ζημιών συνεπεία καταστροφών, ως απαραίτητο στοιχείο για τη μέτρηση της επίτευξης των στόχων. Όσον αφορά στο παγκόσμιο επίπεδο, η τήρηση δεδομένων προωθείται από τον ΟΗΕ, ο οποίος συνέστησε ad hoc Ανοιχτή Διακυβερνητική Ομάδα Εργασίας εμπειρογνωμόνων για τους δείκτες και την ορολογία για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών (OIEWG) με αντικείμενο την εκπόνηση δεικτών μέτρησης των στόχων του Πλαισίου Δράσης. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας συμμετείχε σε όλες τις συνεδριάσεις της Ομάδας Εργασίας. Η Ομάδα Εργασίας ολοκλήρωσε το έργο της το 2016, εκπονώντας δείκτες μέτρησης και καταγράφοντας τα απαραίτητα δεδομένα ζημιών και απωλειών που θα πρέπει να τηρούνται σε εθνικό επίπεδο.

Αναλυτικά, για τη μέτρηση της προόδου ως προς την εκπλήρωση του ως άνω σκοπού τίθενται, στην παράγραφο 18 όπου καθορίζονται και οι βασικές παράμετροι, επτά στόχοι σε διεθνές επίπεδο με ορίζοντα υλοποίησης το 2030:

1. Μείωση της θνησιμότητας συνεπεία καταστροφών.

2. Μείωση του αριθμού των πληγέντων ατόμων.

3. Μείωση των άμεσων οικονομικών απωλειών εξαιτίας καταστροφών σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ.

4. Μείωση των ζημιών σε υποδομές ζωτικής σημασίας, καθώς και της διακοπής παροχής βασικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομειακών και σχολικών εγκαταστάσεων, συνεπεία καταστροφών.

5. Αύξηση του αριθμού των κρατών που διαθέτουν εθνικές και τοπικές στρατηγικές μείωσης του κινδύνου καταστροφών.

6. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας για τις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω επαρκούς και βιώσιμης στήριξής τους.

7. Αύξηση της διαθεσιμότητας, καθώς και της πρόσβασης των πολιτών σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για πολλαπλούς κινδύνους και σε πληροφορίες και αξιολογήσεις κινδύνων καταστροφών.

Πιο συγκεκριμένα, η πρόοδος υλοποίησης των επτά στόχων του Πλαισίου Sendai σε παγκόσμιο επίπεδο, θα μετρηθεί μέσω των 38 εξειδικευμένων δεικτών οι οποίοι έχουν εκπονηθεί σύμφωνα με την Έκθεση της Ομάδας Εργασίας. Οι σχετικές αναφορές προόδου της κάθε χώρας θα πραγματοποιηθούν μέσω του Συστήματος Παρακολούθησης του Πλαισίου Sendai, το οποίο ενεργοποιήθηκε περί τα τέλη Μαρτίου του 2018 και θα συνιστά μια διαδικτυακή πλατφόρμα καταχώρησης στατιστικών πληροφοριών για κάθε κράτος - μέλος.

Εντός του 2021, συστάθηκε Διϋπηρεσιακή Ομάδα Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών για τη στατιστική στο πεδίο των καταστροφών (Inter-Agency and Expert Group (IAEG) on Disaster-related statistics), στο πλαίσιο δημιουργίας ενός επίσημου μηχανισμού με στόχο τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου αναφορικά με τη στατιστική στο πεδίο των καταστροφών, εγκαθιδρύοντας συναφώς ένα δίκτυο συνεργασίας εμπειρογνωμόνων.

Πλαίσιο Δράσης του Sendai για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών 2015 - 2030 

ΝΑΤΟ

Στο πλαίσιο του πολιτικού πυλώνα του ΝΑΤΟ λειτουργεί η Επιτροπή Πολιτικού Σχεδιασμού Εκτάκτων Αναγκών της Συμμαχίας (Civil Emergency Planning Committee -CEPC), στην οποία εκπροσωπούνται όλα τα κράτη μέλη της Συμμαχίας. Στην Επιτροπή αυτή συμμετέχουν επίσης και οι χώρες – εταίροι της Συμμαχίας (Euro Atlantic Partnership Countries -EAPC).

Η CEPC παρέχει κατευθύνσεις σε θέματα πολιτικής και σχεδιασμού για την περίπτωση εκτάκτων αναγκών και συντονίζει επίσης ένα ευρύ φάσμα υποστηρικτικών έργων της Συμμαχίας μέσω των παραπάνω υποεπιτροπών της καθώς και ομάδων εργασίας (working groups) που συστήνονται για διάφορα επιμέρους θέματα.

Στην Ελλάδα, αρμόδιος φορέας για τον συντονισμό των διαδικασιών και ενεργειών όλων των εμπλεκομένων, που παρακολουθούν τη δραστηριότητα των ως άνω Επιτροπών είναι το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμύνης (ΓEEΘΑ), μέσω της Διεύθυνσης Α6, ενώ η ΓΓΠΠ συμμετέχει ενεργά στις εργασίες της Ομάδας Πολιτικής Προστασίας (Civil Protection Group - CPG) και συνεργάζεται στενά με τα άλλα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.

Στο πλαίσιο του σχεδιασμού πολιτικών εκτάκτων αναγκών έχουν αναπτυχθεί οι εφτά βασικές απαιτήσεις (seven baseline requirements), επί των οποίων γίνεται κάθε έτος αξιολόγηση των Συμμάχων του ΝΑΤΟ. Στην αξιολόγηση συμμετέχουμε σε μικρό βαθμό κι εμείς.

Οι επτά βασικές απαιτήσεις είναι οι ακόλουθες:

1) διασφάλιση της συνέχειας της διακυβέρνησης και των κρίσιμων κυβερνητικών υποδομών

2) ανθεκτικότητα ως προς τον ενεργειακό εφοδιασμό

3) ικανότητα επιτυχούς διαχείρισης μη ελεγχόμενων μετακινήσεων πληθυσμού

4) ανθεκτικότητα διατροφικών και υδάτινων πόρων;

5) ικανότητα διαχείρισης μαζικών απωλειών

6) ανθεκτικά συστήματα επικοινωνιών

7) ανθεκτικά συστήματα μεταφορών

Υπό την CΕΡC λειτουργεί επίσης το Euro Atlantic Disaster Response Coordination Center (EADRCC), που αποτελεί τον μηχανισμό του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση τόσο φυσικών, όσο και τεχνολογικών καταστροφών. Το Κέντρο Επιχειρήσεων του EADRCC λειτουργεί επί 24ώρου βάσεως και συνεργάζεται με τα σημεία επαφής των χωρών μελών της Συμμαχίας.

NATO

EADRCC