Η Πολιτική Προστασία (Civil Protection) αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών έναντι των κινδύνων από φυσικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές καταστροφές και στοχεύουν στη μείωση των συνεπειών τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και πέραν αυτού, συμπληρωματικά με τις εθνικές πολιτικές (αρχή της επικουρικότητας, Subsidiarity).
Ιστορικά οι δράσεις της Επιτροπής για την πολιτική προστασία ξεκινούν το 1985 με την ίδρυση της υπηρεσιακής μονάδας Πολιτικής Προστασίας υπό τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος.
Το 1987 θεσπίστηκε το Μόνιμο Δίκτυο των Εθνικών Αντιπροσώπων (Permanent Network of National Correspondents-PNNC) με ψήφισμα του Συμβουλίου για την προώθηση της συνεργασίας των κρατών μελών σε θέματα Πολιτικής Προστασίας. Το δίκτυο απαρτίζεται από εκπροσώπους των υπηρεσιών των εθνικών διοικήσεων που ασχολούνται µε θέματα πολιτικής προστασίας και λειτουργεί ως όργανο ανταλλαγής πληροφοριών και εξέτασης διαφόρων πρωτοβουλιών στον τομέα της πολιτικής προστασίας.3
Το 1997 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε το πρώτο πρόγραμμα δράσεων για την πολιτική προστασία (1998 - 1999). Το πρώτο αυτό πρόγραμμα δράσεων ακολούθησε ένα δεύτερο και πιο εκτεταμένο 5ετές πρόγραμμα (2000 - 2004), το οποίο παρατάθηκε ως το τέλος του 2006.
Στο πλαίσιο ορισμού της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2009-2014 και από τον Φεβρουάριο του 2010: Η Πολιτική Προστασία μεταφέρεται στη Γενική Δ/νση Ανθρωπιστικής Βοήθειας (DG Humanitarian Aid – ECHO), η οποία πλέον αναφέρεται ως “Ευρωπαϊκη Πολιτική Προστασία και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας”.
Σημαντική πρωτοβουλία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αποτέλεσε η καθιέρωση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης που θεσπίστηκε το 2001. Για την εφαρμογή του Μηχανισμού η Επιτροπή συνεπικουρείται από επιτροπή εκπροσώπων των κρατών μελών (Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας-Civil Protection Committee).
Εθνική Εκπροσώπηση
Η ΓΓΠΠ εκπροσωπεί τη χώρα στην Ε.Ε. για θέματα Πολιτικής Προστασίας και για το λόγο αυτό συμμετέχει στην ομάδα εργασίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. “Πολιτική Προστασία”, καθώς και με εκπροσώπους της στο Μόνιμο Δίκτυο των Εθνικών Αντιπροσώπων στην Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας (Civil Protection Committee) όσο και σε επιτροπές που έχουν ως σκοπό τη στήριξη του έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η συνθήκη της Λισσαβόνας
Η συνθήκη της Λισσαβόνας δημιουργεί νέους τομείς αρμοδιοτήτων στους οποίους μπορεί να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στον τομέα της πολιτικής προστασίας οι νέες αρμοδιότητες είναι υποστηρικτικού χαρακτήρα.
Μεταξύ άλλων, η συνθήκη της Λισσαβόνας επιδιώκει να βελτιώσει την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίζει φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές. Έτσι, το άρθρο 196 της Συνθήκης δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να λαμβάνει μέτρα όσον αφορά στην:
Στο άρθρο 222 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε. προβλέπεται η «ρήτρα αλληλεγγύης». Στο πλαίσιο αυτό η Ένωση και τα κράτη μέλη δρουν από κοινού σε πνεύμα αλληλεγγύης, όταν κάποιο κράτος μέλος δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή αντιμετωπίζει φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή. Στην περίπτωση αυτή, μετά από αίτημα των πολιτικών αρχών του πληττόμενου κράτους μέλους, η Ένωση κινητοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει, ακόμα και τα στρατιωτικά που διατίθενται από τα κράτη μέλη.
Όποτε υπάρχει καταστροφή ή ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η Ε.Ε. παρέχει βοήθεια στις πληγείσες χώρες, σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της ανθρωπιστικής βοήθειας: ανθρωπισμός, αμεροληψία, ουδετερότητα και ανεξαρτησία.
Η ανθρωπιστική δράση της Ε.Ε. ενσωματώνει επίσης την αρχή της αλληλεγγύης, όπως ορίζεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία ορίζει ότι η Ε.Ε. θα παρέχει βοήθεια, ανακούφιση και προστασία στα θύματα φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών και θα ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών προς τον σκοπό αυτό (Συνθήκη της Λισαβόνας, άρθρα 196 και 214).
Η πολιτική προστασία και η ανθρωπιστική βοήθεια είναι συμπληρωματικές. Στην περίπτωση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ECHO) από κοινού με τα κράτη μέλη της Ε.Ε. αποτελεί έναν από τους κορυφαίους παγκόσμιους χορηγούς ανθρωπιστικής βοήθειας. Όσον αφορά την πολιτική προστασία, η Ε.Ε. αναλαμβάνει υποστηρικτικό ρόλο, συντονίζοντας τις εθελοντικές συνεισφορές σε είδος βοήθειας από χώρες που συμμετέχουν στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ε.Ε.
Περισσότερες πληροφορίες: https://ec.europa.eu/echo/index_en
Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης παρέχει ένα πλαίσιο συνεργασίας και παροχής βοήθειας σε περιπτώσεις μεγάλων έκτακτων αναγκών εντός και εκτός της Ένωσης. Το νομοθετικό πλαίσιο θεσπίστηκε με την Απόφαση του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2001 περί κοινοτικού μηχανισμού για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας (2001/792/ΕΚ, Ευρατόμ).
Τα επόμενα χρόνια η αρχική απόφαση τροποποιήθηκε διαδοχικά με την απόφαση του Συμβουλίου της 8ης Νοεμβρίου 2007 περί δημιουργίας κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας (αναδιατύπωση) (2007/779/ΕΚ, Ευρατόμ) και την απόφαση 1313/2013/ΕU 17ης Δεκεμβρίου 2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για έναν Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης (Union Civil Protection Mechanism).
Ο Μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περιπτώσεις φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, τρομοκρατικών ενεργειών και τεχνολογικών, ραδιολογικών ή περιβαλλοντικών ατυχημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της ακούσιας θαλάσσιας ρύπανσης, κατά την ειρηνική περίοδο.
Κάθε χώρα που πλήττεται από μεγάλες καταστροφές μπορεί να ζητήσει βοήθεια, καθώς και την κινητοποίηση επιχειρησιακών μέσων που έχουν εθελοντικά παρασχεθεί στην ΕΕ από τις χώρες του Μηχανισμού. Στον Μηχανισμό συμμετέχουν σήμερα 33 χώρες: τα 27 Κράτη Μέλη της Ένωσης, η Ισλανδία και η Νορβηγία από τις χώρες του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος), καθώς και το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία και η Τουρκία.
Η Γ.Γ.Π.Π. συμμετέχει ενεργά στον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και συνδέεται μέσω της ειδικής διαβαθμισμένης ηλεκτρονικής πλατφόρμας «CECIS» με το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ERCC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (https://erccportal.jrc.ec.europa.eu/). Σημειώνεται ότι η Χώρα μας συμμετέχει με προσφορά μονάδων Πολιτικής Προστασίας (όπως ομάδες έρευνας και διάσωσης, μονάδες αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, Ιατρικές μονάδες κλπ), καθώς και με εμπειρογνώμονες, ενώ συμμετέχει και σε ασκήσεις του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας.
To rescEU θεσπίστηκε με τo άρθρο 12 της Απόφασης (ΕΕ) 2019/420 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και τέθηκε σε ισχύ στις 21-3-2019, τροποποιώντας την Απόφαση (ΕΕ) 1313/2013 του ΕΚ και του Συμβουλίου περί Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης. Αποτελεί κοινή δεξαμενή μέσων της ΕΕ για την αντιμετώπιση καταστροφών ως λύση ύστατης ανάγκης. Τα μέσα αυτά θα αποκτώνται με αγορά, μίσθωση ή μακροχρόνια μίσθωση (leasing) από τα ενδιαφερόμενα κράτη - μέλη με συγχρηματοδότηση που μπορεί να ανέρχεται στο 100% του συνολικού επιλέξιμου κόστους από την ΕΕ. Εντάσσονται σ’ αυτό από τα κράτη - μέλη «μονάδες» (modules) και όχι μεμονωμένα μέσα. Τα μέσα του rescEU μπορούν να χρησιμοποιούνται για εθνικούς σκοπούς, μόνο όταν δεν χρησιμοποιούνται ή δεν είναι απαραίτητα για επιχειρήσεις αντιμετώπισης καταστροφών στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης.
Το μεταβατικό rescEU (άρθρο 35 της ως άνω Απόφασης) με ισχύ μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2025, θεσπίστηκε λόγω αδυναμίας εύρεσης στο άμεσο μέλλον εναέριων μέσων πυρόσβεσης στην αγορά. Σε ότι αφορά τους κανόνες λειτουργίας του μεταβατικού rescEU: τα κράτη - μέλη μπορούν να προσφέρουν στο μεταβατικό rescEU εθνικά μέσα που διαθέτουν για διάστημα από 1 έως 3 χρόνια, ως προσωρινή λύση και μέχρι να τεθεί σε κανονική λειτουργία το rescEU. Για τα εθνικά μέσα που εντάσσονται στο μεταβατικό rescEU προβλέπεται συγχρηματοδότηση από την ΕΕ σε ποσοστό 75% του κόστους που είναι απαραίτητο για την εξασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους.
Ενημερωτικό υλικό για το rescEU μπορείτε να αναζητήσετε παρακάτω:
ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (EU MODULES):
rescEU - Aerial forest firefighting capacities using airplanes
ECPP - European Civil Protection Pool
Modules - TASTs
Οι Ελληνικές Ομάδες/Μονάδες συμμετέχουν σε ασκήσεις του Μηχανισμού και ορισμένες εξ αυτών έχουν αναπτυχθεί σε πραγματικά συμβάντα που έλαβαν χώρα τόσο σε ευρωπαϊκό έδαφος όσο και σε παγκόσμιο (π.χ. δασικές πυρκαγιές σε Κύπρο, Ισραήλ, σεισμοί στο Ιράν, στην Αλβανία).
ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (Ε.Μ.Π.Π.)
Η Γ.Γ.Π.Π. είναι αρμόδια για τη συμμετοχή προσωπικού ελληνικών φορέων στα διάφορα σεμινάρια του Ε.Μ.Π.Π. με σκοπό την κατάρτιση ειδικών εμπειρογνωμόνων, τόσο μελών των Μονάδων όσο και τεχνικών εμπειρογνωμόνων, ικανών για ανάπτυξη στο πεδίο εφόσον απαιτηθεί μέσω ειδικού ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού προγράμματος https://ec.europa.eu/echo/files/civil_protection/civil/prote/pdfdocs/Training%20brochure.pdf
Η αποκλειστική αρμοδιότητα της υποβολής αιτημάτων διεθνούς συνδρομής για τη χώρα μας ανήκει στη ΓΓΠΠ σύμφωνα με τον Ν. 3013/2002 όπως ισχύει τροποποιημένος με το άρθρο 27 παρ.2 του Ν. 3536/2007.
Το αίτημα των κρατικών υπηρεσιών για συνδρομή άλλων Αρχών, Υπηρεσιών και Φορέων της ημεδαπής ή αλλοδαπής με σκοπό την αντιμετώπιση κάθε μορφής καταστροφής υποβάλλεται αποκλειστικά μέσω της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ).
Η πολιτική της ΓΓΠΠ στη διαχείριση είτε των αιτημάτων Ελληνικών Αρχών είτε άλλων κρατών για συνδρομή με μέσα και ανθρώπινο δυναμικό για την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών μείζονος κλίμακας αφορά στην άμεση ανταπόκριση και στο συντονισμό των εμπλεκομένων φορέων. Σκοπός είναι η αποτελεσματική διαχείριση της διεθνούς συνδρομής.
Σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής παρουσίας της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας αποτελούν τα ευρωπαϊκά προγράμματά, καθώς με αυτόν τον τρόπο:
αξιοποιώντας παράλληλα τις ευκαιρίες που δίνουν και σε εθνικό επίπεδο.